Written by Κουμεντής Φώτης- Καθηγητής Φυσικής αγωγής
Μεταξύ των μέσων για φυσική αγωγή, τα παιχνίδια πάντοτε καταλαμβάνουν σημαντική θέση. Ο λόγος έγκειται στο πλούσιο κινητικό και συναισθηματικό τους περιεχόμενο. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος, που να εκπληρώνει τόσο ολοκληρωμένα και να συνδέει τους πολυποίκιλους σκοπούς της διδασκαλίας και της διαπαιδαγώγησης, όπως το παιχνίδι. Μ’ αυτό αναπτύσσεται και τελειοποιούνται οι φυσικές ικανότητες και οι συναρμοστικές δυνατότητες των παιδιών, τονώνεται η υγεία τους, εντείνεται η βούληση τους, ενεργοποιούνται οι πνευματικές διαδικασίες, αυξάνεται η ζωτική ενέργεια του παιδικού οργανισμού.
Μεταξύ των μέσων για φυσική αγωγή, τα παιχνίδια πάντοτε καταλαμβάνουν σημαντική θέση. Ο λόγος έγκειται στο πλούσιο κινητικό και συναισθηματικό τους περιεχόμενο. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος, που να εκπληρώνει τόσο ολοκληρωμένα και να συνδέει τους πολυποίκιλους σκοπούς της διδασκαλίας και της διαπαιδαγώγησης, όπως το παιχνίδι. Μ’ αυτό αναπτύσσεται και τελειοποιούνται οι φυσικές ικανότητες και οι συναρμοστικές δυνατότητες των παιδιών, τονώνεται η υγεία τους, εντείνεται η βούληση τους, ενεργοποιούνται οι πνευματικές διαδικασίες, αυξάνεται η ζωτική ενέργεια του παιδικού οργανισμού.
Με το παιχνίδι τα παιδιά μαθαίνουν να βιώνουν ενεργά στο περιβάλλον, ν’ αντιλαμβάνονται τον τρισδιάστατο χώρο, να προσαρμόζονται γρήγορα στις διάφορες καταστάσεις. Οι ποικίλες ασκήσεις και κινήσεις, που τα παιδιά εκτελούν στη διάρκεια του παιχνιδιού, δραστηριοποιούν την αναπνοή, την κυκλοφορία του αίματος και την ανταλλαγή των ουσιών που επιδρούν θετικά στους εργαζόμενους μυς, όργανα και συστήματα.
Γίνεται λοιπόν φανερό, ότι με τη βοήθεια των παιχνιδιών, μπορούν να επιτευχθούν τόσο διδακτικοί, όσο και παιδαγωγικοί και θεραπευτικοί στόχοι. Η θεραπευτική αξία του παιχνιδιού γίνεται όλο και πιο αναμφισβήτητη. Το παιχνίδι έχει πάρει τη θέση του στις ψυχοθεραπευτικές μεθόδους, ως παιγνιοθεραπεία.
Η παιδαγωγική σημασία του παιχνιδιού έγκειται στο ότι:
· Με το παιχνίδι το παιδί αποκτάει γνώσεις, έννοιες, συγκεντρώνει πληροφορίες,
· Αποκτάει ένα κριτήριο για να ξεχωρίζει την πραγματικότητα από τη φαντασία, το εφικτό από το πραγματοποιήσιμο,
· Μαθαίνει πολλά για τον εαυτό του και τη σχέση του με τους άλλους. Διαπιστώνει τις ικανότητες του και τις συγκρίνει με εκείνες των άλλων,
· Το παιδί έχει την δυνατότητα να πειραματιστεί να δοκιμάσει πολλές φορές χωρίς την έγνοια της βαθμολόγησης. Μπορεί να δοκιμάσει πολλούς ρόλους για να διαπιστώσει ποιος του ταιριάζει, ποιος το ευχαριστεί περισσότερο. Αυτό το βοηθάει να τοποθετηθεί και στο ρόλο που του ταιριάζει ανάλογα με το φύλο του.
Το παιχνίδι έχει μια ιδιαίτερη κοινωνική σημασία. Το παιδί μαθαίνει να δημιουργεί σχέσεις με άλλους και να αντιμετωπίζει τα προβλήματα που δημιουργούνται ενδεχόμενα από αυτές τις σχέσεις. Έτσι, ενυπάρχει στο παιχνίδι και μια σαφής ηθοπλαστική αξία, αφού στις σχέσεις του παιδιού με τους συντρόφους του πρέπει να επικρατεί τιμιότητα, σεβασμός των κανόνων κ.λ.π..
Βασικά θα πρέπει να προσεχθούν ορισμένα σημεία από γονείς και παιδαγωγούς σχετικά με το παιχνίδι του παιδιού:
· Το παιχνίδι δεν είναι χαμένος χρόνος.
· Μην επιβάλλετε στο παιδί να παίζει ένα παιχνίδι που δεν θέλει ή δεν το ευχαριστεί.
· Παίρνεται «στα σοβαρά» το παιχνίδι που παίζει το παιδί, μόνο του ή με άλλα, και μην παρεμβαίνετε για να του υποδείξετε πως πρέπει να παίξει ή για να του κάνετε παρατήρηση για όσα λέει ή κάνει (εκτός και αν κινδυνεύει να χτυπήσει ή να κάνει κακό σε άλλο παιδί).
· Φροντίζετε να παίζει το παιδί με συνομήλικα του. Με πολύ μεγαλύτερα ή πολύ μικρότερα ασφαλώς θα πλήξει.
· Μην αποφεύγετε να αφήνετε το παιδί να παίξει με συνομήλικα του του αντίθετου φύλου.
· Μην επιμένετε να παίξει το παιδί με ένα παιχνίδι, επειδή το θεωρείτε «πνευματικό» ή «σοβαρό» ενώ εκείνο δεν θέλει.
· Το να απορρίπτετε σαν «σαχλά» ορισμένα παιχνίδια του, υποδεικνύοντας ταυτόχρονα να ασχοληθεί με σχέδιο, μουσική ή κάποια πνευματικά παιχνίδια, είναι περισσότερο από λάθος.
· Δείξτε ικανοποίηση και πηγαίο θαυμασμό για τα έργα του, που έκανε παίζοντας.
· Μη θεωρείτε άστοχο να παίζετε και εσείς σαν μεγάλοι με τα παιδιά. Δεν χάνετε το κύρος σας και αυτό τους δίνει ιδιαίτερη ευχαρίστηση. Φροντίστε όμως να βρεθούν παιδιά για να παίξει μαζί τους.
· Τέλος, συνηθίστε το να τακτοποιεί τα παιχνίδια του κάπως, για να μπορεί να τα βρει πάλι μόνο του. Μη ζητάτε απόλυτη τάξη, μπορεί να έχετε έτσι το απόλυτο νοικοκυριό αλλά το παιδί θα σταματήσει να παίζει για να μην κάνει πάλι την διαδικασία της ταχτοποίησης.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα σημερινά παιδιά δεν έχουν την δυνατότητα να παίξουν αρκετά και σε φυσικό περιβάλλον. Κι ακόμα, πως ο κόσμος μας γίνεται όλο και πιο διαφορετικός από εκείνον που είναι ικανό να συλλάβει το παιδί με τα περιορισμένα αισθητηριακά και νοητικά μέσα που διαθέτει. Όσο αυτή η διαφορά μεγαλώνει, τόσο περισσότερο γίνεται αναγκαίο το εντατικό παιχνίδι. Μέσα από αυτό το παιδί προσεγγίζει την πραγματικότητα και προσαρμόζεται σ’ αυτήν.
Γίνεται λοιπόν φανερό, ότι με τη βοήθεια των παιχνιδιών, μπορούν να επιτευχθούν τόσο διδακτικοί, όσο και παιδαγωγικοί και θεραπευτικοί στόχοι. Η θεραπευτική αξία του παιχνιδιού γίνεται όλο και πιο αναμφισβήτητη. Το παιχνίδι έχει πάρει τη θέση του στις ψυχοθεραπευτικές μεθόδους, ως παιγνιοθεραπεία.
Η παιδαγωγική σημασία του παιχνιδιού έγκειται στο ότι:
· Με το παιχνίδι το παιδί αποκτάει γνώσεις, έννοιες, συγκεντρώνει πληροφορίες,
· Αποκτάει ένα κριτήριο για να ξεχωρίζει την πραγματικότητα από τη φαντασία, το εφικτό από το πραγματοποιήσιμο,
· Μαθαίνει πολλά για τον εαυτό του και τη σχέση του με τους άλλους. Διαπιστώνει τις ικανότητες του και τις συγκρίνει με εκείνες των άλλων,
· Το παιδί έχει την δυνατότητα να πειραματιστεί να δοκιμάσει πολλές φορές χωρίς την έγνοια της βαθμολόγησης. Μπορεί να δοκιμάσει πολλούς ρόλους για να διαπιστώσει ποιος του ταιριάζει, ποιος το ευχαριστεί περισσότερο. Αυτό το βοηθάει να τοποθετηθεί και στο ρόλο που του ταιριάζει ανάλογα με το φύλο του.
Το παιχνίδι έχει μια ιδιαίτερη κοινωνική σημασία. Το παιδί μαθαίνει να δημιουργεί σχέσεις με άλλους και να αντιμετωπίζει τα προβλήματα που δημιουργούνται ενδεχόμενα από αυτές τις σχέσεις. Έτσι, ενυπάρχει στο παιχνίδι και μια σαφής ηθοπλαστική αξία, αφού στις σχέσεις του παιδιού με τους συντρόφους του πρέπει να επικρατεί τιμιότητα, σεβασμός των κανόνων κ.λ.π..
Βασικά θα πρέπει να προσεχθούν ορισμένα σημεία από γονείς και παιδαγωγούς σχετικά με το παιχνίδι του παιδιού:
· Το παιχνίδι δεν είναι χαμένος χρόνος.
· Μην επιβάλλετε στο παιδί να παίζει ένα παιχνίδι που δεν θέλει ή δεν το ευχαριστεί.
· Παίρνεται «στα σοβαρά» το παιχνίδι που παίζει το παιδί, μόνο του ή με άλλα, και μην παρεμβαίνετε για να του υποδείξετε πως πρέπει να παίξει ή για να του κάνετε παρατήρηση για όσα λέει ή κάνει (εκτός και αν κινδυνεύει να χτυπήσει ή να κάνει κακό σε άλλο παιδί).
· Φροντίζετε να παίζει το παιδί με συνομήλικα του. Με πολύ μεγαλύτερα ή πολύ μικρότερα ασφαλώς θα πλήξει.
· Μην αποφεύγετε να αφήνετε το παιδί να παίξει με συνομήλικα του του αντίθετου φύλου.
· Μην επιμένετε να παίξει το παιδί με ένα παιχνίδι, επειδή το θεωρείτε «πνευματικό» ή «σοβαρό» ενώ εκείνο δεν θέλει.
· Το να απορρίπτετε σαν «σαχλά» ορισμένα παιχνίδια του, υποδεικνύοντας ταυτόχρονα να ασχοληθεί με σχέδιο, μουσική ή κάποια πνευματικά παιχνίδια, είναι περισσότερο από λάθος.
· Δείξτε ικανοποίηση και πηγαίο θαυμασμό για τα έργα του, που έκανε παίζοντας.
· Μη θεωρείτε άστοχο να παίζετε και εσείς σαν μεγάλοι με τα παιδιά. Δεν χάνετε το κύρος σας και αυτό τους δίνει ιδιαίτερη ευχαρίστηση. Φροντίστε όμως να βρεθούν παιδιά για να παίξει μαζί τους.
· Τέλος, συνηθίστε το να τακτοποιεί τα παιχνίδια του κάπως, για να μπορεί να τα βρει πάλι μόνο του. Μη ζητάτε απόλυτη τάξη, μπορεί να έχετε έτσι το απόλυτο νοικοκυριό αλλά το παιδί θα σταματήσει να παίζει για να μην κάνει πάλι την διαδικασία της ταχτοποίησης.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα σημερινά παιδιά δεν έχουν την δυνατότητα να παίξουν αρκετά και σε φυσικό περιβάλλον. Κι ακόμα, πως ο κόσμος μας γίνεται όλο και πιο διαφορετικός από εκείνον που είναι ικανό να συλλάβει το παιδί με τα περιορισμένα αισθητηριακά και νοητικά μέσα που διαθέτει. Όσο αυτή η διαφορά μεγαλώνει, τόσο περισσότερο γίνεται αναγκαίο το εντατικό παιχνίδι. Μέσα από αυτό το παιδί προσεγγίζει την πραγματικότητα και προσαρμόζεται σ’ αυτήν.